ورم زانو که با نام تخصصی افیوژن زانو و با عنوان عمومی آب آوردن زانو شناخته میشود، میتواند بر اثر استفاده بیش از حد، ضربه به زانو و آسیب، عفونت یا بیماری زمینه‌ای به وجود آید. برای پی بردن به علت ابتلا به ورم زانو متخصصین اغلب آزمایش‌های تصویربرداری یا آرتروسنتز را توصیه می‌کند. آرتروسنتز روشی برای تشخیص است که مایع از زانو با یک سوزن برای بررسی علائم خون، عفونت یا سایر ناهنجاری‌ها نمونه برداری میشود.
این مقاله مدی بازار که حاصل تلاش چندین متخصص باتجربه ارتوپد است به شناسایی علائم و علل اصلی ورم زانو می‌پردازد. همچنین در این نوشتار به نحوه تشخیص و درمان علت اصلی ورم زانو پرداخته میشود تا کمکی به بیماران مبتلا به ورم زانو باشد.
اگر درگیر زانودردی همین حالا پرسشنامه رو پر کن
علائم ورم زانو؛ نشانه‌هایی که باید جدی گرفت
مفصل زانو و اندام‌های داخل آن توسط یک کپسول احاطه شده که فضای مفصلی را تشکیل میدهد. در این کپسول مفصلی مقدار کمی مایع روان کننده (به نام مایع سینوویال) وجود دارد که موجب روانی و راحتی در حرکت زانو خواهد شد. گاهی این مایع به دلایل خاصی در زانو تجمع می‌یابد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، زانو متورم و افیوژن زانو رخ خواهد داد.
افیوژن زانو از نظر شدت متفاوت و بسته به علت زمینه‌ای موجب بروز نشانه‌هایی خواهد شد که عبارتند از:
- احساس سنگینی در زانو
- تغییر شکل مفصل
- درد شدید هنگام تحمل وزن روی مفصل
- احساسی که زانو در حین راه رفتن بیرون می‌آید.
- قرمزی و گرمی مفاصل
- مشکل در حرکت مفصل
- تب
گاهی اوقات مایعات تجمع یافته در زانو تبدیل به یک کیسه پر از مایع در پشت زانو خواهد شد که کیست بیکر یا کیست پوپلیتئال نامیده میشود. کیست بیکر بدون درد و اغلب شبیه یک بالون پر از آب در پشت زانو است. اگر شکستگی کیست رخ دهد، تجربه درد، تورم و کبودی دور از ذهن نیست. با استفاده چند روزه از زانوبند زاپیامکس می‌توانید ازن علائم را از بین ببرید.
افیوژن زانو یا ادم؛ تفاوت این دو در چیست؟
ورم زانو همیشه به دلیل افیوژن نیست. گاهی علت ایجاد آن تجمع مایعات در خارج از فضای مفصلی است که به آن ادم می‌گویند. در ادم زانو، بافت‌های نرم زانو را درگیر و در درجاه اول موجب تورم در این نواحی خواهد شد. ادم امکام دارد در کنار افیوژن زانو رخ دهد، زیرا التهاب در فضای مفصل باعث میشود که مایعات بافت‌های پوشاننده زانو را به شکل مشابهی بسازند که پوست را اسفنجی به نظر می‌رسانند.
ادم زانو به طور مستقل نیز امکان رخ دادن دارد و اغلب زمانی بروز می‌یابد که ساق پا تحت تاثیر قرار گیرد. این عارضه که به عنوان ادم محیطی شناخته میشود، اغلب ناشی از نارسایی قلبی، نارسایی کبد یا نارسایی کلیه است که گردش خون را مختل و باعث تجمع خون و مایع در اندام تحتانی خواهد شد. در ابتلا به ادم محیطی معمولاً فرد دردی را تجربه نمی‌کند و فقط پف کردگی، گرما و احساس سنگینی تجربه میشود.
آیا ورم زانو خطرناک است؟ چه زمانی باید به دنبال مراقبت‌های فوری بود؟
- صدای ترکیدن در زمان آسیب دیدگی
- تغییر شکل مفصل زانو
- تورم سریع زانو
- درد شدید
- ناتوانی در قرار دادن وزن بر روی زانوی آسیب دیده
برای بررسی اینکه آیا ورم زانو خطرناک است به این مطلب از مدی بازار مراجعه کنید.
چه چیزی باعث ورم زانو میشود؟
علت ابتلا به افیوژن زانو را معمولا آسیب‌های تروماتیک، آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد، عفونت‌ها، شرایط التهابی و تومورها طبقه بندی می‌کنند. زانو از بافت‌ها و ساختارهای مختلفی تشکیل شده است، از جمله:
- استخوان (سه عدد در هر زانو، از جمله کشکک یا کاسه زانو)
- غضروف (که مفاصل استخوان را می‌پوشاند تا به راحتی حرکت کنند)
- تاندون‌ها (که استخوان‌ها و ماهیچه‌ها را به هم متصل می‌کنند)
- رباط‌ها (که مفاصل استخوان را به هم متصل می‌کنند و حمایت می‌کنند)
- بورسا (کیسه‌های پر از مایع که مفاصل را بالشتک می‌کند)
- غشاهای سینوویال (که مایع سینوویال تولید می‌کند)
افیوژن زانو میتواند زمانی رخ دهد که هر یک از این ساختارها آسیب دیده، عفونی یا بیمار شده باشند.
1.آسیب تروماتیک ؛ اولین آغاز برای ورم زانو
آسیب تروماتیک مانند افتادن شدید، ضربه به زانو، پیچ خوردگی و له شدن زانو به اندام‌های داخلی زانو آسیب می‌رساند و منتهی به ورم می‌گردد.
از جمله اسیب‌های تروماتیکی که باید به آنها اشاره کرد:
- کشیدگی یا رگ به رگ شدن زانو
- شکستگی زانو، از جمله شکستگی کشکک (کاسه زانو).
- پارگی رباط زانو، شامل رباط متقاطع قدامی (ACL)، رباط متقاطع خلفی (PCL)، رباط جانبی داخلی (MCL)، یا رباط جانبی جانبی (LCL)
- پارگی تاندون‌های زانو، از جمله پارگی تاندون کشکک
- پارگی غضروف زانو، مانند پارگی منیسک
- دررفتگی زانو (زمانی که استخوان‌های مفصل زانو در جای خود قرار ندارند)
2. آسیب استفاده بیش از حد از زانو چه اندام‌هایی را درگیر می‌کند
صدمات ناشی از استفاده بیش از حد، که با عنوان آسیب‌های استفاده مکرر نیز شناخته می‌شوند، از دسته دماتی به شمار می‌آیند که در آن فشار طولانی مدت روی مفصل موجب التهاب، درد و از دست دادن حرکت مفصل خواهد شد. این جنس آسیب‌‌ها ناشی از کار کشیدن زیاد از حد زانو در ورزش‌هایی مانند دویدن یا مشاغلی که نیاز به بلند کردن اجسام سنگین یا چمباتمه زدن دارند همراه است. آسیب‌های استفاده مکرر عبارتند از:
- تاندونیت کشکک (التهاب تاندون، که اغلب به عنوان زانوی جامپر شناخته میشود)
- بورسیت پیش کشکک (التهاب بورسا که به عنوان زانو خدمتکار خانه نیز شناخته میشود)
- سندرم استرس کشکک رانی (درد در جلوی زانو که زانوی دونده نیز نامیده میشود)
- سندرم پلیکا (ضخیم شدن یا چین خوردگی رباط‌های زانو و بافت‌های سینوویال)
3. عفونت ریشه اصلی ورم زانو
عفونت در مفصل زانو اغلب عامل باکتریایی دارد و زمانی اتفاق می‌افتد که میکروب از طریق شکستگی در پوست (مانند شکستگی باز، جراحی زانو یا تزریق زانو) وارد بدن شود. علاوه بر این عفونت میتواند یک رخداد سیستمیک (کل بدن) باشد که در آن محلانتقال خون دیگر زخم نیست و میکروب از طریق جریان خون به مفصل حمله می‌کند. آسیب‌هایی که به دلیل عفونت شکل می‌گیرند و موجب ورم زانو می‌شوند عبارتند از:
- سلولیت (زمانی که عفونت باکتریایی پوستی موضعی گسترش می‌یابد و به بافت‌های اطراف حمله می‌کند به وجود می‌آید)
- آرتریت سپتیک (زمانی که یک عفونت سیستمیک باکتریایی، ویروسی یا قارچی به مایع سینوویال و بافت‌های مفصلی حمله می‌کند بروز می‌یابد)
4. شرایط التهابی؛ ناشی از سیستم ایمنی پایین یا ضعف استخوان
افیوژن یا ورم زانو احتمال دارد ناشی از شرایط باشد که به التهاب مزمن (مداوم) یا حاد (ناگهانی، شدید) منتهی گردد. التهاب پاسخ طبیعی بدن به آسیب، عفونت یا بیماری است که نشانه‌هایی مانند تورم، قرمزی و درد را آشکار می‌سازد.
اغلب شرایط التهابی که زانو را درگیر می‌کنند شرایط خود ایمنی هستند، یعنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه با التهاب به بافت‌های طبیعی بدن حمله می‌کند. سایر شرایط به دلیل زوال مفصل زانو به التهاب و ساییدگی استخوان با استخوان ختم می‌گردد. از جمله شرایط التهابی که به ورم زانو مبتلا می‌گردد باید به موارد زیر اشاره کرد:
- آرتریت روماتوئید (آرتریت خودایمنی که معمولا مفاصل هر دو طرف بدن را تحت تأثیر قرار میدهد)
- آرتریت پسوریاتیک (آرتریت خود ایمنی که معمولا افراد مبتلا به پسوریازیس را تحت تاثیر قرار میدهد)
- استئوآرتریت زانو (به عنوان آرتریت سایش و پارگی نیز شناخته میشود)
- لوپوس (یک بیماری خودایمنی سیستمیک که اغلب مفاصل را هدف قرار میدهد)
- نقرس (نوعی آرتریت ناشی از تشکیل کریستال‌های اسید اوریک در فضاهای مفصلی)
- نقرس کاذب (بیماری شبیه به نقرس ناشی از تشکیل رسوبات کلسیم)
5. تومورها؛ خطراتی که قابل درمان هستند و نیستند
تومورهای خاص چه از نوع خوش خیم (غیر سرطانی) و چه از نوع بدخیم (سرطانی) وجود دارند که می‌توانند زانو یا ساختارهای مجاور را تحت تاثیر قرار دهند و باعث افیوژن شوند. از جمله مشکلاتی که از تومورها به وجود می‌آورند باید به موارد زیر اشاره کرد:
- انکوندروما (تومور خوش خیم استخوانی که عمدتاً غضروف را تحت تأثیر قرار میدهد)
- کندروبلاستوم (تومور خوش خیم و در عین حال تهاجمی که غضروف را تحت تأثیر قرار میدهد و عمدتاً در کودکان بیشتر مشهود است)
- فیبروم کندرومیکسوئید (تومور تهاجمی و خوش خیم استخوان که با تورم مفاصل مشخص میشود)
- استئوسارکوم (نوع نادر سرطان استخوان که عمدتا در نزدیکی زانو رخ میدهد)
- سارکوم سینوویال (یک سرطان نادر غشای سینوویال که معمولا در نزدیکی زانو بیرون می‌زند)
راه‌های تشخیص ورم زانو
بدون شک اولین قدم مفید و درست برای درمان افیوژن، تعیین دقیق علت آن است. پزشک با بررسی سابقه پزشکی بیمار، حوادث اخیر و سابقه تروما معاینه دقیقی را انجام میدهد.
در اغلب موارد معاینه فیزیکی چیزهای زیادی را در مورد علت اصلی ورم زانو آشکار می‌سازد. به عنوان نمونه، زمانی که تورم در داخل مفصل زانو به وجود می‌آید، کاسه زانو معمولا به خوبی آن را مشخص و به راحتی زیر پوست حس میشود. هنگامی که تورم در بافت‌های نرم پوشاننده است، کاسه زانو معمولا در زیر تورم پنهان شود.
یا تست دیگری مانند بالا بردن پای مستقیم انجام شود تا به علت پی برید که ایا آسیب حاد موجب ایجاد ورم زانو شده است یا مکانیسم بیماری دیگری عامل بروز این موضوع است. بر اساس نتیجه معاینه فیزیکی، پزشک امکان دارد آزمایش‌ها و روش‌های مختلفی را توصیه کند که عبارتند از:
- آسپیراسیون مفصل: معمولا با نام آرتروسنتز شناخته میشود که شامل وارد کردن یک سوزن در فضای مفصلی برای استخراج نمونه‌ای از مایع سینوویال است. با ارزیابی این مایع می‌توان پی برد که ورم زانو نشان دهنده عفونت، التهاب، خون یا کریستال‌های اسید اوریک است یا منشا دیگری دارد.
- مطالعات تصویربرداری: به صورت کلی این روش عکسبرداری با اشعه‌ایکس از زانو یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) است. در آن چندین اشعه ایکس برای ایجاد یک تصویر سه بعدی از ساختار داخلی زانو ترکیب و تصویری به نسبت با کیفیت از وضعیت مفصل ارائه میدهد.
بهترین راه‌های درمان ورم زانو
درمان تورم زانو بر اساس علت زمینه‌ای متفاوت است و چندین شیوه برای این موضوع قابل انجام است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
روش RICE : اولین اقدام برای درمان ورم زانو در خانه
به صورت معمول ورم زانو معمولیکه ناشی از آسیب حاد باشد معمولا با پروتکل RICE درمان میشود. RICE مخفف چند عبارت است:
- استراحت: اجتناب از پیادهروی غیر ضروری و فعالیت‌های تحمل وزن
- استفاده از یخ: کیسه یخ گذاشتن روی زانو یا کمپرس سرد
- فشرده سازی: استفاده از باند فشاری برای کاهش درد و تورم زانو
- ارتفاع: با بالا بردن پا از قلب، درد و تورم کاهش می‌یابد
اگر آسیب شدید باشد، ممکن است به یک زانوبند و یک وسیله حرکتی مانند یک جفت عصا نیاز باشد. همچنین امکان دارد فیزیوتراپی برای بازگرداندن قدرت و دامنه حرکتی پس از آسیب، شکستگی یا دوره بی حرکتی طولانی مدت توصیه شود. با توجه به اینکه هزینه‌های فیزیوتراپی بسیار بالا است بهترین گزینه جایگزین برای فیزیوتراپی زانوبند زاپیامکس است.
داروها راه نجات از دردهای شدید زانو
داروهای مختلفی برای بهبود و کنترل ورم زانو از جانب پزشک توصیه میشود که برخی آز آنها عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): در کاهش التهاب و تسکین درد بیماری‌های زانو نقش موثری دارد.
- استامینوفن: بدون عوارض جانبی و جزورایج‌ترین مسکن‌ها است
- آنتی بیوتیک‌ها: از طریق دهان یا تزریق به زانو برای پاکسازی عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌شوند.
- کورتیکواستروئیدها: با نام استروئیدها نیز شناخته می‌شوند. معمولا با تزریق به زانو برای کاهش درد ناشی از آرتریت یا بیماری‌های خودایمنی استفاده میشود.
- پماد برای آب آوردن زانو: دیکلوفنات اپولامین و محلول دیکلوفنالک سدیم دو پمادی هستن که در کاهش التهاب و ورم زانو بهتر از سایر پمادها عمل می‌کنند.
داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs) که برای کمک به کنترل بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس استفاده می‌شوند نیز از این دست داروها هستند که در مدیریت ورم زانو می‌توانند مفید باشند.
درمان ورم زانو با نمک بهترین راه درمان سنتی آب آوردن زانو
وقتی به درمان ورم زانو با نمک اشاره میشود منظور نمک اپسوم است. این ماده معدنی از عناصری مانند منیزیم و سولفات غنی شده تشکیل شده که برای درمان مشکلات مفصلی و ماهیچه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نمک اپسوم با محافظت از غضروف، تسکین درد کپسول مفصلی زانو، تقویت عملکرد حرکتی زانو و همچنین بازیابی دامنه حرکتی زانو تاثیر خود را به نمایش می‌گذارد. نمک اپسوم علاوه بر موارد ذکر شده در بهبود مشکلات عضلانی زانو و بیماری‌های خود ایمنی نظیر روماتیسم نیز نقش درمانی قابل توجهی به عهده دارد.
عمل جراحی ؛ آخرین مرحله درمان ورم زانو
جراحی را باید آخرین اقدام برای درمان زانو درد ناشی از تورم یا آسیب به حساب آورد. همچنین برای بازگرداندن کامل عملکرد زانو پس از شکستگی یا پارگی تاندون یا رباط زانو جراحی شاید موثرترین راه حل باشد. جراحی زانو معمولا ه دو شکل رایج انجام میشود که عبارتند از:
- جراحی باز: پزشک برای رسیدن به اندام‌های داخلی زانو یک برش بزرگ در پوست زانو ایجاد می‌کند.
- آرتروسکوپی زانو: این نوع جراحی روشی کم تهاجمی به شمار می‌آید که از برش‌های کوچک (سوراخ کلید) و ابزارهای باریک به اندام‌های داخلی مفصل دست پیدا می‌کنند. این جراحی معمولا برای شرایطی از آرتروز و پارگی ACL تا برداشتن (رزکسیون) تومورهای سرطانی و غیر سرطانی به کار برده میشود که دوره نقاهت آن بسیار کمتر از عمل بازاست.
جمع بندی نهایی
تلاش ما بر این بودکه بتوانیم راه‌های عمومی بهبود زانو را برایتان تدوین و معرفی کنیم و انکه بفهمید چرا مایع زانو را تخلیه می‌کنند. مایع زانو را معمولا برای کاهش درد و سفتی ازمفصل تخلیه می‌کنند و بعد از اینکه علت اصلی شناسایی شد، می‌توان درمان‌های بهتری نیز انجام داد. استراحت، بی حرکتی زانو، زانوبند زاپیامکس، آنتی بیوتیک، مسکن، تزریق استروئید و احتمالا جراحی از جمله درمان‌هایی است که بنا به میزان شدت افیوژن زانو توصیه می‌گردد. گاهی برای دریافت نتیجه بهتر باید چند روش درمانی را با هم ترکیب کرد.
سوالات متداول
چه زمانی باید نگران ورم زانو بود؟
در صورتی که درد زانو شدید و تورم پس از چند روز کاهش نیافت، باید به پزشک عمومی مراجعه کرد. اگر نگرانی بابت عفونی شدن زانو دارید به متخصص مربوطه مراجعه کنید تا علائم را بررسی کند. علائم عفونت شامل تورم ناگهانی زانو، احساس گرما در لمس، دردناکی و حساس شدن است.
درمان زانوی متورم چقدر زمان نیاز دارد؟
رهایی از ورم زانو بستگی به علت ایجاد تورم دارد. اگر تورم به دلیل آسیب دیدگی به وجود آید، امکان دارد فقط یک روز طول بکشد. اما اگر تورم چند روز ادامه پیدا کرد و کاهش نیافت بهتر است که به پزشک مراجعه کنید. امکان دارد تورم مفصل به دلیل یک بیماری زمینه‌ای، عفونت یا آسیب جدی‌ترباشد.
آیا با زانوی متورم راه رفتن مشکل ساز میشود؟
این بیشتر از هر چیزی به علت تورم زانو بستگی دارد و اینکه ایا ورم زانو همراه با درد است یا خیر. اگر مبتلا به زانو درد خفیف تا متوسط ناشی از آرتروز هستید، پیادهروی میتواند به تقویت عضلات کمک کند و بنابراین درد و تورم زانو را کاهش میدهد. اگر درد شدید و تورم به دلیل آسیب دیدگی باشد بهتر است به زانوی خود استراحت دهید.