تعویض مفصل زانو یک عمل جراحی برای جایگزینی مفصل زانو با مفصل مصنوعی است. مفصل زانو یکی از پیچیده‌ترین قسمت‌های بدن است و به سبب محل قرارگیری آن، در معرض آسیب و ضربه‌های شدیدی قرار دارد. دردها و ناراحتی‌های مربوط به مفصل زانو در سال‌های اخیر بسیار شایع شده است. اما خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی در کنار دانش ساخت پروتز‌های کارآمد، عمل تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی زانو) به یکی از موفقیت آمیزترین عمل‌های جراحی تبدیل شده است.
این جراحی به کاهش درد و بهبود عملکرد زانو کمک می‌کند. در این مقاله از سایت مدی بازارنمایندگی زاپیامکس به بررسی تعویض مفصل زانو، جراحی زانو و درمان درد بعد از عمل تعویض زانو خواهیم پرداخت.
اگر درگیر زانودردی همین حالا پرسشنامه رو پر کن
آشنایی با تعویض مفصل زانو و این جراحی خاص در پاها
تعویض مفصل زانو در واقع همان جراحی زانو است. در جراحی زانو قسمت‌هایی از مفاصل آسیب دیده یا فرسوده زانو را جایگزین می‌کند. در طول جراحی، استخوان و غضروف آسیب دیده با قطعات ساخته شده از فلز و پلاستیک جایگزین می‌شود.
برای تصمیم گیری در مورد اینکه آیا جایگزینی زانو برای شما مناسب است یا خیر، جراح دامنه حرکت، ثبات و قدرت زانوی شما را بررسی می کند. اشعه ایکس به نشان دادن میزان آسیب کمک می‌کند.
انواع مختلفی از جراحی تعویض مفصل زانو انجام می‌شود
پزشک جراح ارتوپد با در نظر گرفتن شرایط مفصل زانو آسیب دیده در ۳ بخش اصلی زانو نوع جراحی را مشخص می‌کنید. این 3 بخش زانو شامل قسمت میانی، جانبی و کاسه زانو است. اما رد حالت کلی باید اشاره کنیم که تعویض مفصل زانو به دو روش صورت می‌گیرد:
- تعویض مفصل زانو به صورت جزئی: این نوع جراحی در سن‌های مختلف قابل انجام بوده و بسته به میزان سلامتی اجزای مفصل مانند رباط‌ها و میزان آسیب دیدگی بخش‌های مختلف زانو توسط پزشک انتخاب می‌شود.
- تعویض مفصل زانو به صورت کامل: این نوع جراحی اغلب با تعویض کامل بخش‌های سطحی از انتهای استخوان ران، استخوان ساق پا و یا تعویض سطح زیرین کاسه زانو انجام می‌گیرد.
پس از انجام جراحی پزشکان فیزیوتراپی و ماساژ زانو را به بیماران پیشنهاد می‌کنند. این کار برای بهبود حرکت زانو پس از جراحی و تقویت عضلات و مفصل مناسب است.
علت تعویض مفصل زانو چیست؟
مواردی از قبیل ساییدگی مفصل، از بین رفتن غضروف، التهاب شدید مفصل و در نهایت موثر نبودن درمان‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، ورزش‌های مخصوص و داروهای خوراکی، علت اصلی تعویض مفصل زانو است. اما چه مواردی سبب از بین رفتن غضروف و ساییدگی استخوان‌ها می شود؟
- ضربه و آسیب به زانو: مفصل زانو اغلب در اثر حوادث غیر مترقبه مانند تصادفات رانندگی دچار آسیب می‌شود.
- روماتیسم مفصلی: آرتریت روماتوئید، بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی فرد به بافت پوششی مفاصل حمله کرده و باعث التهاب آن می‌شوند.
- آرتروز: از بین رفتن غضروف سبب ساییدگی استخوان‌ها با یکدیگر شده و التهاب و درد شدیدی را به همراه دارد.
- پوکی استخوان: با افزایش سن، شانس شکستگی و التهاب استخوان‌ها افزایش یافته و در برخی موارد سبب از بین رفتن مفصل زانو می‌شود.
این شرایط از جمله رایج‌ترین علل ایجاد آسیب در زانو و کاندیدای جراحی شدن هستند. در صورت بروز علائم شدید حتما با پزشک خود مشورت کنید. به عنوان مثال تعداد زیادی از افراد نمی‌دانند که آیا ورم زانو خطرناک است یا خیر. در این مورد باید با توجه به مشکل و علائم با پزشک خود مشورت کنید.
پیش نیازهای اولیه برای جراحی زانو کدامند؟
پیش نیازهای اولیه برای جراحی زانو ممکن است به شرایط خاص هر فرد و نوع جراحی مورد نظر بستگی داشته باشد. اما در برخی موارد عمومی، پیش نیازهای زیر را می‌توان مد نظر قرار داد:
۱. تشخیص درست نوع و میزان آسیب
قبل از جراحی، تشخیص درست برای مشکل زانو انجام شده باید توسط یک پزشک متخصص مفصل زانو داده شود. این شامل معاینه فیزیکی، آزمون‌های تصویری مانند اشعه ایکس و آندوسکوپی زانو می‌شود.
۲. سابقه پزشکی
بررسی سابقه پزشکی فرد، از جمله بیماری‌های مزمن، داروهای استفاده شده و آلرژی‌ها می‌تواند برای پزشک مفید باشد. این اطلاعات می‌توانند در تدابیر پیش و بعد از جراحی لازم باشند. همچنین جراح باید از روند درمان بیمار، به عنوان مثال آمپول زانو درد تزریق شده در مفصل، PRP یا جلسات فیزیوتراپی بیمار مطلع شود.
۳. آزمایشات قبل از عمل
پزشک ممکن است آزمون‌هایی مانند آزمایش خون، تست‌های مربوط به قلب و عروق و سایر آزمایشات مشابه را درخواست کند. تا اطمینان حاصل شود که فرد مناسب جهت جراحی است و هیچ عوارض جدی قبل از عمل وجود ندارد.
۴. آمادگی جسمانی
برخی از پزشکان ممکن است قبل از جراحی تمرینات فیزیوتراپی یا تمرینات قدرتی را توصیه کنند تا عضلات محیطی زانو قوی‌تر شوند و فرد برای جراحی بهتر آماده شود. یکی از راه‌های بهبود آمادگی جسمانی زانو قبل از جراحی، استفاده از زانوبند زاپیامکس است. برای اطلاع از نظرات در مورد زانوبند زاپیامکس به این مطلب مراجعه کنید.
۵. تدابیر پیش از جراحی
در صورت استفاده از داروها یا مکمل‌های خاص، ممکن است پزشک توصیه کند این موارد را قبل از جراحی متوقف کند.
تا چه سنی می توان جراحی تعویض مفصل زانو را انجام داد؟
مطالعات انجام داده شده نشان می‌دهد مناسب‌ترین سن تعویض مفصل زانو ۶۰ تا ۸۰ سالگی است. سن بیمار یکی از اصلی‌ترین عوامل تعیین کننده در انجام عمل جراحی است. معمولا پزشکان، جراحی را در افراد پایین تر از ۵۰ سال توصیه نمی‌کنند. اما به طور کلی شرایط بیمار، درد و ناتوانی ناشی از مشکلات زانو در تصمیم پزشک موثر خواهد بود.
نحوه انجام جراحی تعویض مفصل زانو
عمل تعویض مفصل زانو یا همان آرتروپلاستی کامل زانو به این ترتیب انجام می‌شود:
- بیهوشی؛ بی حسی یا بیهوشی عمومی: با تشخیص پزشک متخصص بیهوشی یکی از روش های بیهوشی عمومی و یا بی حسی موضعی انتخاب می شود.
- ایجاد شکاف در زانو؛ مراحل انجام جراحی زانو: ابتدا پزشک جراح ارتوپد، با ایجاد یک شکاف کوچک در ناحیه مفصل زانو به نواحی داخلی و استخوان‌های ناحیه مفصل، دسترسی پیدا می‌کند.
- حذف نواحی آسیب دیده؛ قسمت سخت و اصلی جراحی زانو: در مرحله بعد نواحی آسیب دیده (غضروف و سطح مفصلی استخوان ران و ساق) توسط ابزار مخصوص جراحی حذف می‌شوند.
- جایگزین پروتز و تعویض مفصل آسیب دیده زانو؛ نحوه جراحی زانو: با توجه به میزان و نحوه آسیب در هر بیمار، پزشکپروتز و ایمپلنت‌های مخصوصی را جایگزین مفصل آسیب دیده می‌کند و محل برش را بخیه می‌زند.
ایمپلنت از اجزای فلزی و پلاستیکی تشکیل شده است و در این مرحله توسط ماده‌ای به نام “سیمان استخوانی” به استخوان‌های ران و ساق پا متصل می‌شود. همچنین ممکن است پزشک با در نظر گرفتن شرایط بیمار روش تثبیت بیولوژیک را جهت اتصال استخوان با مفصل مصنوعی انتخاب کند.
برای آشنایی با مراقبت بعد از عمل مینیسک زانو و تعویض مفصل با پزشک خود مشورت کنید.
جراحی تعویض مفصل لگن چه عوارضی دارد؟
مانند هر عمل جراحی، جراحی تعویض مفصل لگن هم دارای عوارض و همچنین فوایدی می باشد، اما بیشتر افرادی که تحت جراحی تعویض مفصل لگن قرار گرفته اند عوارض جدی ندارند، اما در موارد نادری عوارض زیر رخ داده است.
- شل‌شدن پروتزها؛ از عوارض جراحی زانو: این مشکل در درصدی از بیماران تعویض مفصل لگن اتفاق می‌افتد. این مساله می‌تواند باعث درد و احساس عدم ثبات در مفصل شود.
- در رفتگی مفصل لگن؛ عوارض تعویض مفصل زانو: در تعداد کمی از موارد مفصل لگن از جای اصلی اش خارج می‌شود. این حالت اغلب در چند ماه اول پس از عمل اتفاق می‌افتد که لگن هنوز در حال بهبود است.
- تغییرطول پا؛ عارضه نادر تعویض مفصل زانو: ممکن است پایی که تحت عمل جراحی قرار گرفته باشد کوتاه تر یا بلندتر از پای دیگر باشد.
- عفونت؛ عوارض بعد از جراحی زانو: در حدود یک درصد موارد، عفونت ممکن است رخ دهد، در این صورت برای شما آنتی بیوتیک تجویز خواهد شد یا ممکن است نیاز به شستشوی مفصل باشد. در این شرایط به ندرت نیاز به تعویض مجدد مفصل لگن است.
- درد بعد از عمل تعویض مفصل زانو: معمولا درد پس از همه جراحی‌ها امری طبیعی است و باید به مروز زمان کم شود و در نهایت از بین برود. اگر درد در ناحیه جراحی شده پس از گذشت مدت زمانی بهبود نیافت باید فورا به پزشک خود مراجعه کرده و این موضوع را مطرح کنید تا علت بررسی شود.
درمان درد بعد از عمل تعویض مفصل زانو
درد شما بعد از جراحی زانو هر هفته باید کمتر شود. درمان درد بعد از عمل تعویض مفصل زانو با روش‌های متعددی صورت می‌گیرد که در زیر به آن‌ها اشاره شده است.
- داروهای تسکین دهنده درد را طبق دستورالعمل جراح مصرف كنید.
- پاهایتان را بالا نگه دارید و بعد از انجام فعالیت‌هایی مانند ورزش یا پیاده روی، یک کمپرس سرد روی محل برش خود قرار دهید. این کار می‌تواند به کاهش تورم و درد کمک کند. قبل از قرار دادن کمپرس سرد، از یک حوله تمیز روی پوستتان استفاده کنید. سپس کمپرس سرد را به مدت ۱۵ تا ۲۰دقیقه روی محل برش قرار دهید. به این ترتیب روزی چند بار این کار را تکرار کنید.
- انواع غذاهای سالم را بخورید و روزانه بین شش تا هشت لیوان آب بنوشید. همچنین به مقدار زیادی میوه‌های تازه، سبزیجات خام و سایر غذاهای پرفیبر میل کنید. این کار به جلوگیری از یبوست کمک می‌کند.
- انجام منظم و پیوسته فیزیوتراپی در بیشتر موارد، کمک مؤثری در بهبود درد دارد.
- درصورتی که علت درد، انسداد عروقی باشد ممکن است پزشک داروهای رقیق‌کننده خون را تجویز کند.
مدیریت درد قبل از شروع درد
اگر درد بعد عمل زانو کنترل نشود، حساسیت به درد افزایش می‌یابد. گذرگاه‌های عصبی، حس درد را از محل جراحی به مغز منتقل می‌کند. زمانی که درد مدت طولانی ادامه یابد و این گذرگاه‌ها تحلیل برود، تسکین درد بعد از عمل زانو دشوار می‌شود. مدیریت درد پیش از شروع آن، بیمار را از این فرایند دردناک نجات می‌دهد. بیماری اندکی قبل از جراحی مسکن دریافت می‌کند و پس از جراحی نیز در وقفه‌های زمانی مشخص، مسکن دریافت می‌کند.
تعویض مفصل زانو چه مدت دوام خواهد داشت؟
فرسودگی تدریجی مفصل لگن ممکن است سبب شود برای همیشه ماندگاری و دوام نداشته باشد و بعضی از افراد به عمل جراحی مجدد احتیاج دارند. مطابق گزارش NJR، فقط در ۷ عمل از ۱۰۰ تعویض مفصل لگن ممکن است بعد از ۱۳ سال به عمل جراحی مجدد نیاز باشد. با این وجود، این به نوع ایمپلنت، تکنیک جراحی، کیفیت استخوان و میزان رعایت احتیاطات توسط بیمار بستگی دارد. اما در اغلب موارد تعویض مفصل لگن ۱۴ تا ۲۰ سال ماندگاری دارد.
جمع بندی در زمینه تعویض مفصل زانو
تعویض مفصل زانو به این معناست که در طی عمل جراحی قسمت‌های تخریب شده زانو با مفصل مصنوعی که همان پروتز است جایگزین می‌شود. روش جراحی زانو بسته به میزان آسیب زانو انتخاب می‌شود. درد بعد از جراحی زانو امری عادی است و درمان درد بعد از تعویض مفصل زانو به کمک پزشک و مراقبت‌های بعد از عمل صورت می‌گیرد.