جراحی تعویض مفصل زانو؛ راهنمای کامل برای کاهش درد و بازگشت به زندگی فعال

تعویض مفصل زانو چیست و چه زمانی نیاز می‌شود؟

تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی زانو، یکی از رایج‌ترین جراحی‌های ارتوپدی است که با هدف کاهش درد شدید، بهبود عملکرد و بازگرداندن کیفیت زندگی بیمار انجام می‌شود. این جراحی شامل جایگزینی بخش‌های آسیب‌دیده و فرسوده مفصل زانو با پروتزهای ساخته شده از فلز، پلاستیک یا مواد کامپوزیتی است.تعویض مفصل زانو در واقع همان جراحی زانو است. در جراحی زانو قسمت‌هایی از مفاصل آسیب دیده یا فرسوده زانو را جایگزین می‌کند.  در طول جراحی، استخوان و غضروف آسیب دیده با قطعات ساخته شده از فلز و پلاستیک جایگزین می‌شود.

ساختار مفصل زانو و اهمیت آن

مفصل زانو شامل استخوان ران، استخوان ساق پا و کاسه زانو (کشکک) است. این استخوان‌ها توسط غضروف‌های صاف و لاستیکی از هم جدا شده‌اند که ضربه‌ها را جذب و حرکت روان را ممکن می‌سازند. همچنین رباط‌ها و عضلات اطراف زانو به پایداری و حرکت صحیح کمک می‌کنند.

چرا تعویض مفصل زانو انجام می‌شود؟

زمانی که غضروف‌های محافظ تحلیل می‌روند و استخوان‌ها شروع به ساییده شدن روی هم می‌کنند، درد و التهاب شدید ایجاد می‌شود. این وضعیت معمولاً به دلیل بیماری‌هایی مثل آرتروز، روماتیسم مفصلی یا آسیب‌های شدید ایجاد می‌شود و باعث کاهش دامنه حرکتی و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره می‌گردد. در مواردی که درمان‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، دارودرمانی، تزریق‌های مفصلی (مانند استروئید یا PRP) پاسخگو نباشند، جراحی تعویض مفصل زانو به عنوان آخرین و موثرترین راه‌حل مطرح می‌شود.

بیشتر بخوانید: بهترین بیمارستان فوق تخصصی زانو در تهران

کی باید به جراحی فکر کنیم؟

• درد مداوم و شدید که خواب و فعالیت روزانه را مختل می‌کند

• محدودیت حرکتی قابل توجه در زانو

• تورم و التهاب مقاوم به درمان‌های دیگر

• ناتوانی در انجام کارهای روزمره مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله یا ایستادن طولانی مدت

دلایل رایج نیاز به تعویض مفصل زانو

1. آرتروز یا استئوآرتریت

شایع‌ترین دلیل تعویض مفصل زانو است که معمولاً در سنین میانسالی و بالا رخ می‌دهد. در آرتروز، غضروف‌های محافظ تحلیل می‌روند و باعث اصطکاک استخوان‌ها، التهاب و درد شدید می‌شوند.

2. آسیب‌های تروما یا تصادفات

ضربات شدید به زانو، شکستگی‌های استخوان یا آسیب‌های رباط‌ها می‌توانند باعث تخریب ساختار مفصل شوند و نهایتاً نیاز به تعویض مفصل را به وجود آورند.

3. روماتیسم مفصلی

یک بیماری خودایمنی است که سیستم ایمنی بدن به بافت‌های مفصلی حمله می‌کند و التهاب مزمن ایجاد می‌کند. این التهاب می‌تواند غضروف و استخوان‌های مفصل را تخریب کند.

4. سایر عوامل

• پوکی استخوان: کاهش تراکم استخوان باعث شکستگی‌های مکرر و آسیب به مفصل می‌شود.

• عفونت مزمن: عفونت‌های درمان نشده می‌توانند به غضروف و استخوان آسیب برسانند.

• نارسایی رباط‌ها و عضلات: ضعف در پشتیبانی زانو که باعث ناپایداری و آسیب می‌شود.

انواع روش‌های تعویض مفصل زانو

1. تعویض کامل مفصل زانو (Total Knee Replacement)

در این روش، تمام قسمت‌های آسیب‌دیده زانو شامل استخوان ران، ساق پا و کاسه زانو برداشته شده و با پروتز فلزی و پلاستیکی جایگزین می‌شود. این جراحی مناسب بیماران با آسیب گسترده است.

2. تعویض جزئی مفصل زانو (Partial Knee Replacement)

این روش تنها برای بیماران با آسیب محدود به یک بخش از زانو مناسب است. در این حالت فقط بخش آسیب‌دیده تعویض می‌شود و بخش سالم باقی می‌ماند. مزیت این روش بازگشت سریع‌تر به فعالیت و حفظ بیشتر بافت‌های طبیعی است.

3. تعویض کاسه زانو (Patellar Replacement)

تعویض فقط بخش کاسه زانو یا کشکک که ممکن است در برخی بیماران به تنهایی نیاز باشد.

انتخاب نوع جراحی به چه عواملی بستگی دارد؟

• شدت و محل آسیب

• سن و وضعیت عمومی بیمار

• فعالیت‌های روزمره و سطح انتظار بیمار

• نظر تخصصی جراح ارتوپد

آماده‌سازی قبل از جراحی

معاینات و آزمایشات

قبل از جراحی، معاینات دقیق فیزیکی و تست‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا MRI برای بررسی دقیق وضعیت مفصل انجام می‌شود. همچنین آزمایشات خونی و قلبی برای ارزیابی سلامت کلی بیمار ضروری است.

آماده‌سازی جسمی

تقویت عضلات اطراف زانو از طریق فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود روند بهبودی کمک کند. همچنین کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون اهمیت دارد.

توقف داروهای خاص

داروهای ضدالتهاب و رقیق‌کننده خون باید طبق دستور پزشک پیش از جراحی قطع شوند تا خطر خونریزی کاهش یابد.

مشاوره و آموزش بیمار

پزشک و تیم درمان درباره نحوه جراحی، مراقبت‌های بعد از عمل و انتظار از درمان با بیمار صحبت می‌کنند تا آمادگی ذهنی مناسبی ایجاد شود.

برای آشنایی با مراقبت بعد از عمل مینیسک زانو و تعویض مفصل میتوانید این مطلب را بخوانید .

مراحل انجام جراحی تعویض مفصل زانو

1. بیهوشی

با توجه به شرایط بیمار، بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی (اپیدورال) انجام می‌شود.

2. ایجاد برش جراحی

یک برش حدود ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متری در جلوی زانو داده می‌شود تا دسترسی به مفصل فراهم شود.

3. برداشت بافت آسیب‌دیده

غضروف و استخوان آسیب‌دیده از سطح مفصل ران و ساق برداشته می‌شود.

4. نصب پروتز

اجزای فلزی و پلاستیکی پروتز بر اساس اندازه و شکل زانو انتخاب و به استخوان‌ها متصل می‌شوند. اتصال ممکن است با استفاده از سیمان استخوانی یا روش بیولوژیک (که استخوان به آرامی به پروتز جوش می‌خورد) انجام شود.

5. بخیه و پایان جراحی

برش با بخیه یا منگنه بسته شده و زانو پانسمان می‌شود.

مراقبت‌های بعد از عمل تعویض مفصل زانو

کنترل درد و التهاب

• داروهای مسکن طبق دستور پزشک مصرف شود

• استفاده از کمپرس سرد برای کاهش تورم در روزهای اول

فعالیت‌های حرکتی

• شروع فیزیوتراپی در روزهای ابتدایی پس از عمل برای جلوگیری از خشکی و تقویت عضلات

• راه رفتن با استفاده از عصا یا واکر به تدریج و طبق نظر پزشک

پیشگیری از عوارض

• رعایت نکات بهداشتی و تعویض منظم پانسمان

• جلوگیری از خون‌مردگی یا لخته شدن خون با حرکات مناسب و مصرف داروهای رقیق‌کننده در صورت نیاز

تغذیه سالم

• مصرف مایعات کافی و تغذیه سرشار از پروتئین، ویتامین و مواد معدنی برای بهبود سریع‌تر بافت‌ها

برای مراقبت بهتر بعد از عمل تعویض مفصل زانو و تسکین درد های خود پیشنهاد میکنیم که خرید زانوبند زاپیامکس را از نمایندگی رسمی ( مدی بازار ) انجام دهید .

عوارض احتمالی جراحی تعویض مفصل زانو

• درد و تورم معمول و موقتی

• عفونت محل جراحی (که نیازمند درمان فوری است)

• لق شدن یا شکستگی پروتز در موارد نادر

• تشکیل لخته خون (ترومبوز) در پاها

• تفاوت طول پاها پس از جراحی

• محدودیت حرکت یا خشکی مفصل

• نیاز به جراحی مجدد در صورت شکست پروتز یا عوارض شدید

دوام مفصل مصنوعی چقدر است؟

مفاصل مصنوعی معمولاً بین ۱۵ تا ۲۰ سال عمر می‌کنند اما این زمان تحت تأثیر عوامل زیر است:

• تکنیک جراحی و کیفیت پروتز

• میزان فعالیت‌های بیمار پس از جراحی

• رعایت مراقبت‌های پس از عمل

• سلامت کلی استخوان و بدن بیمار

با رعایت موارد بالا و پیگیری منظم پزشک، می‌توان طول عمر مفصل مصنوعی را به حداکثر رساند.

مقایسه تعویض مفصل زانو با سایر روش‌های درمانی

• تعویض مفصل بهترین گزینه برای دردهای شدید و آسیب گسترده است

• روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، دارودرمانی و تزریق PRP در مراحل اولیه مؤثرند و می‌توانند جراحی را به تعویق بیندازند

• جراحی خطراتی دارد اما معمولاً برای بهبود کیفیت زندگی در بیماران مناسب توصیه می‌شود

نتیجه‌گیری

تعویض مفصل زانو یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان درد و ناتوانی ناشی از آسیب‌های مزمن زانو است. انتخاب زمان مناسب جراحی، آماده‌سازی دقیق، و مراقبت‌های پس از عمل نقش مهمی در موفقیت درمان دارد. این جراحی می‌تواند باعث بازگشت به زندگی عادی و انجام فعالیت‌های روزمره بدون درد شود.

سوالات متداول در زمینه تعویض مفصل زانو