تجربه همزمان تکرر ادرار و کمردرد در زنان، می‌تواند نگرانی‌هایی را به همراه داشته باشد. این دو نشانه، که در نگاه اول ممکن است غیرمرتبط به نظر برسند، می‌تواند نشان‌دهنده طیف گسترده‌ای از شرایط پزشکی از عفونت کلیه و مثانه، تا مشکلات ستون فقرات مثل دیسک کمر باشد.
هدف از این مطلب، کمک به شما برای شناخت علت‌های رایج، شناسایی علائم، چگونگی تشخیص و درمان مناسب با توجه به علت است. خواندن این مطلب برای تمامی زنان با گروه‌های سنی مختلف، که با درد کمر و تکرر ادرار به صورت همزمان مواجه هستند، توصیه میشود.
علت تکرر ادرار و کمردرد در زنان
تکرر ادرار همراه با درد در ناحیه کمر، می‌تواند به دلایل مختلفی بروز کند. برخی از این علت‌ها ساده و شایع، و برخی دیگر موارد جدی‌تر هستند که نیاز به بررسی تخصصی و درمان فوری دارند. در ادامه با مهم‌ترین علت‌های این عارضه آشنا می‌شویم:
علل مرتبط با سیستم ادراری و کلیه‌ها
یکی از اصلی‌ترین سناریو‍‌ها، برای کمردرد و دفع ادرار بیش از حد، اختلالات مربوط به دستگاه ادراری است.
- عفونت ادراری (UTI) و عفونت مثانه (سیستیت): در جواب به این پرسش که «آیا عفونت مثانه باعث کمر درد میشود؟» باید گفت بله. عفونت‌های ادراری اغلب از مجرای ادرار شروع شده و به سمت مثانه حرکت می‌کنند، که منجر به درد در پایین شکم و احساس سوزش هنگام ادرار و تکرر ادرار میشود. این عفونت‌های باکتریایی، عامل اصلی تکرر ادرار هستند.
- عفونت کلیه (پیلونفریت): با توجه به محل قرارگیری کلیه‌ها (پشت و نزدیک کمر)، با ایجاد عفونت در این اندام‌ها، فرد درد مبهم و ثابتی را در پهلوها و کمر خود تجربه میکند. این بیماری عفونی با علائم شدیدتری نیز همراه است از جمله تب بالا، لرز، تهوع و استفراغ.
- سنگ کلیه و مجاری ادراری: یکی از دردناک‌ترین تجربه‌ها حرکت سنگ در کلیه‌ها یا مجرای ادراری است. این درد (تیز و شدید) معمولا از ناحیه کمر شروع شده و تا کشاله ران نیز ممکن است گسترش پیدا کند.
- مثانه بیش‌فعال (OAB): یک بیماری رایج بین زنان میانسال و مسن است، که با انقباضات غیرارادی مثانه همراه است و می‌تواند باعث احساس فوریت، تکرر ادرار و گاهی بی‌اختیاری شود.
مطالعه بیشتر: آیا یبوست باعث کمر درد میشود؟
علل مرتبط با سیستم اسکلتی-عصبی
در برخی شرایط، علت تکرر ادرار و کمر درد، به سیستم عصبی و اسکلتی مربوط میشود که در این موارد علائم ادراری به عنوان یک عارضه ثانویه ظاهر می‌شوند. (کمر درد عصبی چیست؟)
- دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی: این مشکلات می‌توانند با فشار وارد کردن بر اعصابی که عملکرد مثانه و عضلات کف لگن را کنترل می‌کنند، منجر به تکرر ادرار، بی‌اختیاری یا حتی احتباس ادرار شوند. (شایع‌ترین علائم تنگی کانال نخاعی)
- سندرم دم اسب: این سندرم یک عارضه بسیار جدی و اورژانسی است که بر اثر فشردگی شدید انتهای اعصاب نخاعی در کانال نخاعی ایجاد میشود. کمردرد، بی‌حسی پاها، اختلال در عملکرد روده‌ها و مثانه از جمله علائم این عارضه هستند.
- ضعف عضلات کف لگن: با توجه به نقش مهم این عضلات در ثبات ستون فقرات و کنترل مثانه، هر گونه ضعف در آنها می‌تواند به کمردرد مزمن و بی‌اختیاری ادرار هنگام سرفه یا خنده منجر شود. این عارضه به ویژه در زنانی که تجربه زایمان داشته‌اند شایع‌تر است. همچنین براساس نتیجه یک تحقیق در سال 2015، تکرر ادرار و کمردرد در زنان پس از زایمان شایع هستند و اغلب با یکدیگر ارتباط دارند. (علت کمر درد در زنان چیست؟)
مطالعه بیشتر: ارتباط گودی کمر با کمردرد
علل مرتبط با سیستم زنانگی و لگن
با توجه به آناتومی بدن زنان، و قرارگیری اندام‌های تولید مثل در مجاورت دستگاه ادراری و ستون فقرات، هر گونه اختلال در این اندام‌ها می‌تواند روی هر دو سیستم اثر بگذارد.
- بارداری: زنان در طی این دوران، به دلیل افزایش حجم و وزن رحم و تغییرات هورمونی، اغلب پُرادراری و درد در ناحیه کمر را تجربه می‌کنند.
- توده‌ها و تومورها: وجود توده‌های خوش‌خیم (فیبروم رحم، کیست‌های تخمدانی)، و تومورهای بدخیم در ناحیه لگن، می‌تواند منجر به ایجاد فشار روی مثانه و تغییر در الگوی ادرار شود. همچنین این توده‌ها با توجه به اندازه و محل قرارگیری‌شان می‌توانند عامل کمردرد نیز باشند.
- بیماری التهابی لگن (PID): این بیماری که التهاب اندام‌های تناسلی زنانه است، می‌تواند منجر به درد مزمن لگن و همچنین درد در زیر شکم و احساس تکرر ادرار شود. (ارتباط کمر درد و عفونت رحم در زنان)
چگونه درد کلیه را از کمردرد تشخیص دهیم؟
تشخیص درد کلیه و تمایز آن با کمردرد برای بسیاری از افراد دشوار است. برای این منظور در ادامه برخی تفاوت‌های کلیدی این عارضه‌ها ذکر شده است تا به شما در تشخیص و تصمیم‌گیری درست برای مراجعه به پزشک کمک کند.
| معیار | درد کلیه | کمردرد | سندرم دم اسب |
|---|---|---|---|
| محل درد | معمولاً در ناحیه پهلوها، در میانه بدن و بالاتر از کمر (بین دنده‌ها و باسن). اغلب ثابت و در یک یا هر دو طرف بدن. | در هر نقطه‌ای از پایین کمر تا باسن. ممکن است به گردن، شانه، ران و پاها انتشار یابد. | در پایین کمر. اغلب با بی‌حسی در ناحیه زین اسب و پاها همراه است. |
| نوع درد | برای عفونت: مبهم و ثابت. برای سنگ: تیز، شدید، نوسانی و اسپاسمی (قولنج کلیوی). | می‌تواند به صورت مبهم، ضربان‌دار، سوزاننده یا تیز باشد. اغلب با سفتی و خشکی همراه است. | درد شدید، همراه با از دست دادن حس یا ضعف پیش‌رونده. |
| علائم همراه | تب، لرز، تهوع، استفراغ، وجود خون یا بوی بد در ادرار، ادرار کدر. | اسپاسم عضلانی، بی‌حسی، گزگز و ضعف در پاها، مشکلات تعادل. | بی‌حسی در ناحیه زین، ضعف یا فلج پاها، اختلال در عملکرد روده و مثانه. |
| تأثیر حرکت | معمولاً با تغییر وضعیت بدن یا حرکت تغییری نمی‌کند. | با حرکت، خم شدن، نشستن طولانی‌مدت یا سرفه بدتر میشود. | عدم کنترل ارادی ادرار یا مدفوع. |
مطالعه بیشتر: انواع کمر درد که باید بشناسید.
علائم هشداردهنده: چه زمانی فوراً به پزشک مراجعه کنیم؟
در برخی مواقع همزمانی تکرر ادرار و کمر درد می‌تواند نشانه یک وضعیت جدی و اورژانسی باشد. از این رو ضروری است که در صورت مشاهده علائم زیر، فرد سریعا به پزشک مراجعه کند:
- تب و لرز، به همراه درد پهلو یا کمر (نشان‌دهنده عفونت کلیه)
- تهوع و استفراغ شدید
- درد شدید که با مسکن‌های معمول تسکین نمی‌یابد
- بی‌حسی، ضعف و احساس گزگز در پاها یا ناحیهٔ نشیمنگاه (علائم هشدار برای سندرم دم اسب)
- از دست دادن کنترل در دفع ادرار و مدفوع
روش‌های تشخیص پزشکی
برای یافتن علت اصلی، پزشک ابتدا معاینه فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی فرد را انجام می‌دهد. سپس، ممکن است آزمایش‌های زیر را تجویز کند:
- آزمایش ادرار: جهت بررسی وجود باکتری، خون یا سلول‌های التهابی در موارد عفونت.
- آزمایش خون: برای بررسی نشانه‌های عفونت یا التهاب.
- تست‌های تصویربرداری:
- سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی: برای بررسی ستون فقرات، کلیه‌ها یا اندام‌های لگنی و شناسایی تومورها، سنگ‌ها یا فتق دیسک.
- سونوگرافی کلیه و مثانه: برای بررسی و تشخیص سنگ، التهاب یا مواردی مثل احتباس ادرار.
درمان‌ها و مراقبت‌های پزشکی و خانگی
راهکار درمانی بسته به علت اصلی متفاوت است. در ادامه روش‌های درمانی رایج را براساس علت‌ها دسته‌بندی کرده‌ایم:
درمان مرتبط با سیستم ادراری و کلیه‌ها
- عفونت ادراری و عفونت کلیه: عفونت‌های مرتبط با دستگاه ادراری، اغلب با آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌شوند. همچنین نوشیدن آب کافی می‌تواند به دفع باکتری‌ها کمک کند. لازم به ذکر است که مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (مثل ژلوفن و آسپرین) می‌تواند منجر به تشدید مشکلات کلیوی شود، پس باید از مصرف آنها اجتناب کنید.
- سنگ کلیه: درمان این بیماری بسته به اندازه و محل سنگ متفاوت است:
- سنگ‌های کوچک: در این شرایط، نوشیدن آب زیاد و مصرف مسکن‌های بدون نسخه (ایبوپروفن یا استامینوفن) به تسکین درد کمک میکند.
- سنگ‌های بزرگ: برای سنگ‌های بزرگ‌تر، نیاز به اقدامات جراحی مثل سنگ‌شکنی با امواج صوتی (لیتوتریپسی)، یورتروسکوپی یا جراحی از طریق پوست (نفرولیتوتومی) خواهد بود.
درمان مرتبط با سیستم اسکلتی-عصبی
- دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی:
- درمان دارویی: مسکن‌های بدون نسخه مثل ایبوپروفن و استامینوفن در موارد خفیف، و مسکن‌های قوی‌تر مثل اکسید کدون (Oxycodone) یا کورتیکواستروئیدها در موارد شدیدتر تجویز می‌شوند. (بهترین دارو برای تنگی کانال نخاعی)
- درمان غیرجراحی: در برخی موارد تمرینات فیزیوتراپی مانند تمرینات تقویت‌کننده عضلات کف لگن، بیوفیدبک و تحریک الکتریکی می‌تواند به بهبود علائم کمک کند. همچنین استفاده محدود از کمربندهای طبی مجهز به فناوری درمانی (UIC) مثل پلاتینر می‌تواند در تسکین کمردرد ناشی از دیسک کمر یا تنگی نخاعی مؤثر باشد. خرید پلاتینر به دلیل برخورداری از سه فناوری درمانی امواج اولتراسوند، مادون قرمز و کلاک پالس، برای افرادی که امکان مراجعه حضوری به مراکز فیزیوتراپی را ندارند، یک راهکار به صرفه و کارامد محسوب میشود. (روش‌های درمان دیسک کمر در منزل)
- جراحی: چنانچه علائم به درمان‌های ساده پاسخ ندهند یا اعصاب تحت فشار باشند، جراحی ضروری است.
- سندرم دم اسب: این سندرم یک وضعیت اورژانسی است و نیا به جراحی فوری دارد. بعد از جراحی توان‌بخشی و فیزیوتراپی برای بازیابی عملکرد طبیعی عضلات و کنترل مثانه و روده ادامه می‌یابد.
- ضعف عضلات کف لگن: انجام تمرینات تقویتی عضلات کف لگن (تمرینات کگل) زیر نظر یک فیزیوتراپیست متخصص اولین خط درمان است.
بیشتر بدانید : پیاده روی برای دیسک کمر
درمان مرتبط با سیستم زنانگی و لگن
- بیماری التهابی لگن (PID) و واژینیت: پزشک معمولاً ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها را برای درمان این عفونت‌های باکتریایی تجویز میکند.
- فیبروم رحم: درمان فیبروم به اندازه آن و شدت علائم بستگی دارد. معمولا در مواردی که فیبروم کوچک باشد، متخصص داروهای هورمونی یا قرص‌های ضدبارداری را برای کوچک کردن فیبروم و کنترل کردن علائم تجویز میکند. اما در شرایطی مثل بزرگی بیش از اندازه فیبروم و شدیدتر شدن علائم، جراحی (مانند میومکتومی یا هیسترکتومی) بهترین راهکار است.
نتیجه‌گیری
تکرر ادرار و کمردرد در زنان تحت تأثیر عوامل مختلفی می‌تواند باشد. از مشکلات ساده مثل عفونت مثانه و سنگ کلیه گرفته تا شرایط جدی‌تر مثل بیماری‌های ستون فقرات. از این رو شناسایی دقیق علت زمینه‌ای، اولین قدم برای انتخاب درمان مناسب است.
درمان‌ها بسته به علت می‌تواند شامل روش‌های دارویی، جراحی و مراقبت‌های غیرتهاجمی یا خانگی باشد. در نهایت پیگیری منظم، رعایت سبک زندگی سالم و مشاوره با پزشک متخصص، نه تنها روند بهبود را تسریع میکند، بلکه به پیشگیری از عود علائم و ارتقای کیفیت زندگی زنان کمک میکند.
سؤالات متداول
1. علت تکرر ادرار و کمردرد در زنان چیست؟
تکرر ادرار همراه با کمردرد می‌تواند ناشی از عفونت‌های ادراری، سنگ کلیه، مشکلات ستون فقرات مثل دیسک کمر یا اختلالات زنانگی مانند فیبروم و PID باشد. تشخیص دقیق توسط پزشک ضروری است.
2. آیا عفونت کلیه باعث کمر درد میشود؟
بله، عفونت کلیه (پیلونفریت) معمولاً با درد مبهم یا شدید در پهلو و کمر همراه است و ممکن است علائم دیگری مثل تب، تهوع و ادرار کدر داشته باشد.
3. دیسک کمر و تکرر ادرار چه ارتباطی دارند؟
فشار دیسک کمر روی اعصاب ستون فقرات می‌تواند عملکرد مثانه و عضلات کف لگن را مختل کند و منجر به تکرر ادرار یا بی‌اختیاری شود، مخصوصاً در موارد شدید یا سندرم دم‌اسب.
4. درد زیر شکم و کمر همراه با تکرر ادرار نشانه چیست؟
این ترکیب می‌تواند به دلیل عفونت مثانه، سنگ کلیه، التهاب لگن یا اختلالات زنانگی ایجاد شود و بررسی پزشکی برای تشخیص علت دقیق ضروری است.
5. آیا کمر درد و سوزش ادرار همیشه به عفونت مرتبط است؟
کمردرد و سوزش ادرار می‌توانند از علائم عفونت، به‌ویژه عفونت دستگاه ادراری یا عفونت کلیه باشند، اما این تنها علت نیست. این علائم ممکن است نشانه‌ی مشکلات دیگری مانند سنگ کلیه، التهاب مثانه، یا مشکلات مربوط به ستون فقرات باشند.